U parku ispred sadašnje zgrade suda u Subotici, pred Spomenikom „Balada obešenih“, danas. 18. novembra je održana komemoracija i položeni su venci u znak sećanja na 15 mladih antifašista i komunista koje su mađarske okupacione vlasti pogubile na tom mestu 18. novembra 1941. godine. Ovaj događaj ostaje jedno od najpotresnijih svedočanstava o represiji nad slobodarskim pokretom u Subotici tokom Drugog svetskog rata.

Vence su položili predstavnici subotičke organizacije SUBNOR-a, Komunističke partije i Centra Tito, kao i brojni građani koji su došli da odaju poštu. Ceremoniji su prisustvovali i učenici subotičkih škola – Politehničke i Osnovne škole „Ivan Goran Kovačić“, koji su pripremili prigodan kulturni program i recitovali stihove pesme „Balada vešanih“.

– Danas smo ovde na svetom mestu antifašističke borbe. Nakon teškog mučenja u Žutoj kući ovde je dovedeno 25 ljudi koji su se borili protiv fašizma, 10 je pomilovano, a 15 obešeno. Drago nam je što vidimo omladinu jer, kao što piše i na spomen-ploči, većinom su stradali mladi ljudi – to je poruka da borba protiv fašizma mora biti stalna. Samo zajedničkom borbom, bez podela, možemo se izboriti za napredak – poručio je Mikloš Nađ Olajoš, predstavnik Komunističke partije i Centra Tito.

Na stravične događaje od pre 83 godine podsetio je i Aleksandar Toković, ističući da je 18. novembar opomena da je svako progonstvo zbog drugačijeg mišljenja, vere ili nacionalnosti neprihvatljivo.

– Vešanje mladih lekara, advokata i članova tadašnjeg revolucionarnog pokreta podseća nas da negujemo kulturu sećanja i učimo nove generacije – rekao je Toković.

Posebno emotivan trenutak bio je istup bivšeg sudije Geze Babijanovića, čiji je otac bio među pomilovanim zatočenicima.

– Ja sam sin logoraša koji je skinut sa vešala jer je moja majka bila trudna sa mnom. Dolazim kao potomak i kao pesnik, da sačuvamo tradiciju NOB-a i prenosimo patriotizam generacijama koje dolaze – naglasio je Babijanović.

Tokom komemoracije posebno je istaknuta i figura Laure Lole Vol, jedine žene među pogubljenima i centralne ličnosti radničkog pokreta u Subotici između dva rata. Prema istorijskim izvorima, bila je optužena da kao članica KPJ organizuje vojne desetine i sanitetske kurseve. Zajedno s njom obešen je i njen životni partner Otmar Majer, urednik časopisa „Hid“ (Most).

Među stradalima su bili i mladi studenti, komunisti, antifašisti, kao i ugledni intelektualci poput lekara dr Adolfa Singera, koji je godinama pre rata bio pod policijskom prismotrom zbog svojih naprednih ideja.

Spomenik „Balada obešenih“ delo je vajara Nandora Glida, rođenog Subotičanina koji je i sam preživeo koncentracioni logor. Spomenik je postavljen 1967. godine na mestu gde se nalazila nekadašnja konjička kasarna i predstavlja jedno od najvažnijih antifašističkih obeležja u gradu. Nakon komemoracije, delegacije su se uputile i na Jevrejsko groblje, gde su položeni venci u spomen stradanja jevrejskih sugrađana.

Održavanje sećanja na pogubljene subotičke antifašiste ostaje trajna obaveza, poruka da sloboda nikada nije bila data – nego izborena, često po cenu života mladih ljudi koji su verovali u pravdu, solidarnost i slobodu.

foto:/LovaLova portal