Autor secesijske slike u obliku triptiha, sa prikazom plahotivog kola vila u okrilju prolećnog pejzaža, je Henrik Emil Acel, slikar i primenjeni umetnik, koji je u Subotici živeo dvanaest godina, od 1903. do 1915, godine, doprinoseći ekspanziji secesije. Mnogima je poznat po slici sa prikazom stare subotičke gradske kuće, smeštenoj u takozvanoj maloj sali za venčavanje na prvom spratu secesijske gradske kuće.

U umetničkoj zbirci Gradskog muzeja Subotica se čuva nekoliko umetnikovih slikarskih dela, među kojima je Ples vila. Slika je nastala 1904, u tehnici ulja na platnu, u prvoj fazi pojave secesijske arhitekture u Subotici, a dimenzije su joj 147 x 147 cm. Pre njenog nastanka je završena subotička secesijska sinagoga, u istoj godini sa nastankom slike je izgrađena Rajhlova palata, dok je zgrada u kojoj se delo danas nalazi – palata pedijatra dr Mikše Demetera, kasnije zgrada štamparije Minerva, a danas subotičkog muzeja igrađena je dve godine kasnije. Ovakav kontekst nam pomaže da shvatimo duhovnost i karakteristike stila, kao i činjenicu da je secesija bila prisutna ne samo u arhitekturi, nego i u drugim granama likovne i primenjene umetnosti, industrijskom dizajnu, književnosti, muzici, u formi života itd.

“Ples vila” je nastao u maniru sukulta lepote i harmonije internacionalne secesije i svetlog je kolorita. Ljubičaste i narandžaste nijanse pripadaju osnovnom koloritu secesijskog slikarstva i sklonosti njenih poklonika ka prelaznim fenomenima, kao što su zora ili suton, leptir, vilin konjic, oblaci, talasi, dim itd. U prvom planu triptiha bujaju beli cvetovi ladoleža, a u dubini slike na obali jezera postavljenog u centru kompozicije, gde četiri ženska lika u belim dugim haljinama razigranih nabora plahovito plešu kolo. Motiv plesa devojaka u kolu je ikonografski obrazac koji je poznat iz vremena renesanse, ali u secesiji dobija novi zamah.

Sadržaj Plesa vila sa jedne strane ima koren u narodnom verovanju po kome vile plešu, a s druge nas upućuje na drevno značenje, po kome je ples prostorni prikaz kretanja duše, magična radnja koja usklađenim ritmom kretanja svih delova tela inicira harmoniju između zemlje i neba. Kao takva, tema je u potpunosti secesijska i izvedena kao utopijska slika rajske lepote. U slučaju priložene slike, istraživanja su pokazala da je umetnik kao predložak za oblikovanje ženskih figura i njihov ples, koristio identičan prikaz italijanskog umetnika Leonarda Bistolfija na poveljama koje su dodeljivane 1902. na Međunarodnoj izložbi dekorativne umetnosti u Torinu. Acel je više puta boravio u Italiji da bi se usavršavao, a ova izložba je bila ključna prekretnica u evoluciji italijanskog industrijskog dizajna i značajan događaj koji je proslavio trijumf secesije.

Slika Plesa vila ujedno ukazuje na revoluciju u umetnosti plesa, kada moderne igračice ostavljaju špic-patike i korset, plešući bose u duhu secesije slobodan ples, bez stega klasičnih formi pokreta i odeće. Neke od najpoznatijih takvih plesačica su bile Isidora Dankan i Loi Fuler, koja je inspirisala mnoge likovne umetnike i čiji ples sa velikim tananim tekstilom pričvršćenim na duge štapove, je subotička publika mogla da vidi 1905. u bioskopu Lifka. Koliko se takav ples širio našim krajevima i bio poznat kako u pokretima tako i u pogledu plesnih haljina, nije nam poznato detaljnije. Kao podatak, a u kontekstu slike Plesa vila, donosimo informaciju o jedinstvenom snimku plesačice „Baba Markovits“, nastao u ateljeu somborskog fotografa Šajba.

Fotografija se nalazi u zbirci Istorijskog odeljenja Gradskog muzeja Subotica, a reprodukovana je, baš kao i sliks Plesa vila, u knjizi „Secesija u subotičkim javnim zbirkama” (Gradski muzej Subotica, 2013).

Foto:/Mikloš Hever/Olga K. Ninkov